SS CA TRE

Ở Nam bộ hiện nay có tất cả 3 loài cá trê. Hai loài phân bố tự nhiên là cá trê trắng Clarias batrachus và cá trê vàng Clarias macrocephalus. Loài thứ ba là cá trê phi Clarias gariepinus (trước đây còn có tên khoa học là C. lazera) được De Kimpe, một nhà nghiên cứu nuôi cá người Pháp nhập vào nước ta từ đầu năm 1975. Từ Việt Nam, cá trê phi được nhập qua Lào, Campuchia, Thái Lan. Loài này còn có ở một số nu7óc Nam Á khác như Bangladesh. Ở châu Âu, cá trê phi được nuôi nhiều ở Hà Lan, Cộng Hòa Czech...Có thể phân biệt 3 loài cá trê ở Nam bộ qua hình thái bên ngoài, đặc biệt là qua phần cuối xương chẩm.Phân biệt cá trê vàng, trê trắng và trê phi theo hình thái xương chẩm.(1): Trê vàng (2): Trê trắng (3): Trê phiCá trê được nuôi phổ biến hiện nay ở miền Nam là con lai F1 giữa cá trê vàng cái và cá trê phi đực. Hướng dẫn này cũng tập trung vào kỹ thuật sinh sảnh nhân tạo con lai nói trên. Đặc điểm cơ thể cá trê vàng lai có màu xám hoặc nâu vàng xám, da trơn nhẵn. Đầu dẹp, than tròn và dẹp về phía đuôi. Bụng có màu vàng nhạt. Cơ thể lốm đốm và có nhiều chấm trắng nhỏ. U lồi xuơng chẩm có dạng chữ M. Nhìn chung cá trê vàng lai có hình dạng giống cá trê vàng nhưng chỉ khác ở u lồi xuơng chẩm. U lồi xuơng chẩm của cá trê vàng có dạng hình chữ cung. Còn ở cá trê trắng có hình chư V.Riêng đối với cá trê vàng lai là kết quả lai giống nhân tạo giữa cá trê đực châu phi và cá trê vàng Việt Nam. Cá trê vàng lai có đặc điểm là dễ nuôi, tăng trưởng nhanh, thịt thơm ngon, tiêu thụ mạnh ở thị trường nội địa.Nghề nuôi cá trê vàng lai ở nước ta đã phát triển rất mạnh ở thị trường nội địa trong những năm gần đây. Nhiều hộ gia đình đã tận dụng ao, hồ sẵn có trong vườn để nuôi. Một sồ người còn nuôi với quy mô lớn hơn theo kiểu trang trại. Nuôi cá trê không cần phải có nhiều kinh nghiệm không cần phải có diện tích lớn, vốn đầu tư thấp, thời gian nuôi ngắn ( 3-4 tháng là có thể thu hoạch), rủi ro thấp lợi nhuận ổn định.
Phần IKỸ THUẬT SINH SẢN NHÂN TẠOCÁ TRÊ VÀNG LAI1.ĐẶC ĐIỂM SINH TRƯỞNG.Cá trê vàng lai có khả năng thích ứng cao, có thể sống trong môi trường nước hơi phèn hoặc hơi lợ. Nhờ có cơ quan hô hấp phụ nên cá có thể sống được trong ao, đía nước tù, chịu đựng được môi trường có nhiệt đô 11-39oC, độ pH từ 3,5-10,5, hàm lượng oxi hòa tan thấp (1-2mg/l). Nhờ khả năng thích ứng với nhiều điều kiện môi trường khác nhau, mà cá trê có thể nuôi được ở cả 3 miền Bắc, Trung, Nam.Cá trê vàng lai tăng trọng rất nhanh, nếu nuôi với mật độ thích hợp và kết hợp với chế độ cho ăn và chăn sóc tốt thì từ 3-4 tháng nuôi cá sẽ tăng trọng lượng trung bình từ 150-200g/con.2.ĐIỀU KIỆN AO NUÔI CÁ VỖ BỐ MẸ.- Diện tích: ao có diện tích từ 100-200m2, diện tích quá lớn khó quản lý, đánh bắt cá thành thục cho sinh sản.- Ao phải chủ động cấp thoát nước, vì tính ăn của cá là động vật và cá là loài sống đáy nên môi trường dễ bị nhiễm bẩn.- Chiều sâu cột từ 1-2m- Ao nuôi vỗ không có hang mọi, do cá trê tập tính sống chui rúc và đào hang nên dễ thất thoát. Ngăn ngừa không cho cá ra khỏi ao, bờ ao cao hơn mực nước cao nhất 0,5m và có lưới bao quanh.- Trước khi đưa cá vào nuôi vỗ phải cải tạo ao bằng các biện pháp thong thường như:+ Trước tiên tát cạn ao, bắt hết cá tạp và địch hại, tu bổ lại bờ ao, sang lấp hang, lỗ mội.+ Tiếp theo rải vôi bột (liều lượng từ7-10kg/100m2) đáy ao và bờ ao để diệt các mầm móng gây bệnh.+ Phơi nắng đáy ao từ 1-2 ngày. Sau đó dẫn nước vào ao,khi mực nước ao đã đạt yêu cầu thì dừng việc tháo nước và đóng bọng lại để không cho nước ra ngoài.3.KỸ THUẬT NUÔI VỖ CÁ BỐ MẸMùa vụ nuôi vỗ thường bắt đầu từ tháng 11hàng năm. Chất lượng của đàn cá con phụ thuộc rất lớn vào gen di truyền từ bố mẹ và chế độ cho ăn và chăm sóc hàng ngày. Để lai giống cá trê vàng lai, bắt buộc phải chọn cá bố là cá trê phi đực vá cá mẹ là cá trê vàng Việt Nam. Người ta thường nuôi riêng cá bố mẹ trong 2 ao, do vậy bạn phải chuẩn bị 2 ao nuôi vỗ.3.1Chọn cá đựcChọn cá trê phi đực từ 7 tháng tuổi trở lên,trọng lượng trung bình từ 0,5-0,7kg/con. Cá phải khỏe mạnh,không bị không bị dị tật, bơi lội nhanh nhẹ. Nuôi cá đực trong ao riêng ,mật độ nuôi khoảng 1,5-2kg/m2.3.2Chọn cá cáiCá cái là cá trê vàng Việt Nam, có thể mua từ các trại cá giống. Phải chọn cá cái từ 8-12 tháng tuổi, trọng lượng trung bình từ 150-200g. Cá phải khỏe mạnh, da trơn nhẵn, không bệnh tật, bệnh tật không dị tật. nuôi cá cái trong ao riêng, mật đô nuôi khoảng 1-1,5 kg/m2.3.3Chế độ nuôi vỗ và thành phần thức ăn cho cá bố mẹ(cho ăn và chăm sóc)Có 2 loại thức ăn cho cá đó là thức ăn tự chế biến và thức ăn viên công nghiệp. Thức ăn tự chế biến thì chi phí rẽ nhưng hàm lượng dinh dưỡng không ổn định, dễ cho ăn , dễ bão quản, nhưng giá thành đắt. Hầu hết người nuôi cá trê đều dùng thức ăn tự chế biến để giảm bớt chi phí.- Thức ăn tự chế biến: cám gạo (75%), bột cám (24%), premix khoáng và vitamin (1%). Tất cả được trộn đều và nấu chin, để nguội rồi rải xuống sàn cho cá ăn. Ngoài ra cũng nên cho cá ăn them các phụ phẩm như: đầu tôm, ruột sò và ruột gà ruột vịt…- Thức ăn viên công nghiệp: chọn loại thức ăn có hàm lượng đạm tư 20- 22%- Cách cho ăn và chăm sóc: mỗi ngày cho cá ăn 2 lần khẫu phàn ăn đối với thức ăn tự chế biến bằng từ 5-8% trọng lượng cá trong ao, đối với thức ăn công nghiệp tư 2-3% . Cần phãi xác định được mức ăn của cá để điều chỉnh thức ăn cho phù hợp. Chỉ cho cá ăn với lượng vừa đủ, không nên cho quá nhiều thức ăn vào ao, cá không ăn hêt và thức ăn thừa sẽ làm ô nhiễm nước, giúp hạn chế bệnh cho cá. Mỗi lần thay khoảng 20-30% lượng nước ao.=> chú ý: khi dùng thức ăn tự chế thì nên dùng một số chất kết dính như bột gòn…và vò thức ăn thành viên để dễ sử dụng, mõi ngày cho cá ăn 2 lần, sáng 1/2 chiêu 1/2.3.4Quản lý chăm sóc ao nuôi vỗ- Cấp nước:Thay nước hằng ngày theo thủy triều. Ao xa nguồn nước phải định kỳ 10 ngày thay nước một lần, mỗi lần 1/3 lượng nước trong ao.- Cách cho cá ăn:Mỗi ngày cho cá ăn, thức ăn đặt trong sàn, phải vệ sinh sàn ăn và kiểm tra mức độ bắt mồi của cá để tăng hoặc giảm thức ăn, tránh dư thừa khi cá ăn không hết hoặc an thiếu không kịp thời bổ sung làm ảnh hưởng tới sự thành thục của cá- Kiểm tra thành thục: thông thường cá sẽ thành thục và đủ khả năng sinh sản sau 3-4 tháng nuôi vỗ. khi cá đã dên tuổi thành thục, ta dễ dàng phân biệt cá cái và cá đực từ hình dạng bên ngoài. Cá đực có gai sinh dục nhọn. Cá cái do mang trứng nên bụng hơi lớn, lỗ sinh dục có màu hồng nhạt.Để đánh giá mức độ thành thục của cá cái người ta kiểm tra trứng bằng que thăm trứng hoặc tiêm hút trứng. Trứng thành thục có kích cỡ đồng đều, màu vàng nâu, đường kính khoảng 1-1,2mm. Trứng có tính dính có thể bám vào bất cứ vật nào.4.KỸ THUẬT CHO CÁ SINH SẢN4.1ĐẶC ĐIỂM SINH SẢN- Trứng cá thuộc loại trứng dính, khi cá sinh sản phai có già thể cho trứng bám vào. Cá không có tập tính giữ tổ và giữ con. Sức sinh sản 100.000 trứng/kg cá cái.- Có thể cho cá sinh sản bằng các hình thức thụ tinh nhân tạo hoặc kích thích sinh thái.4.2KỸ THUẬT SINH SẢN NHÂN TẠOĐể nhân giống cá trê vàng lai, phải dùng phương pháp nhân tạo, nghĩa là phải tiêm kích dục tố cho cá bố mẹ để kích thích sự sinh sản của chúng.4.3SINH SAN NHÂN TẠO4.3.1Cá bố mẹ:+ Cá đực: chủ yếu chọn ngoại hình, cá đủ tiêu chuẩn cho sinh sản cá đặc điểm như: mình thon, dài, gai sinh dục chạm đầu vi hậu môn hoặc vuột qua gốc vi hậu môn.+ Cá cái: chọn ngoại hình kết hợp với quan sát hạt trứng.Ngoại hình: cá có bụng to nhô ra hai bên hông, khi dùng tay sờ thấy mềm, gai sinh dục có màu hồngQuan sát hạt trứng: dùng que thăm trứng, lấy trứng ra quan sát. Trứng cá , sinh sản tốt có các đặc điểm như:· Trứng rời· Trứng đềuCực hóa trên 70%4.3.2.TIÊM KÍCH DỤC TỐ CHO CÁ BỐ MẸ1.Kích dục tố và liều lượng sử dụngCó 2 loại kích dục tố thường được sử dụng là não thùy và HCG (Human Chorionic Gontropin). Não thùy thể có 2 loại, loại tươi ngâm trong dung dịch aceton và loại khô (Hungari, Czechoslovakia).Mỗi loại kích dục tố có chỉ định về liều lượng sử dụng khác nhau. Cần phai tiêm đúng liều lượng quy định mới đem lại kết quả tốt.- Não thùy thể: đối với cá cái, liều lượng từ 10-12mg/kg cá, liều cho cá đưc bằng 1/2-1/3 cá cái.- HCG: đối với cá cái, liều lượng từ 5000-8000 UI/kg cá (UI là đơn vị quốc tế. Với cá đực liều lượng từ 2000-3000 UI/kg cá đực.Ngoài ra còn có 2 loại kích dục tố có tên la LHRH-a và có nguồn gốc từ Trung Quốc hoặc Thái Lan. Hai loại kích dục tố này thường được dùng trong sinh sản cá Trăm, Mè, Trôi, Basa, Tra…Nhưng đối với cá trê vàng lai thì 2 loại này chưa được sử dụng rộng rãi. Nhưng khi sử dụng, phải kết hợp hóa chat Domperidone (DOM). Liều lượng sử dụng như sau:- Với một kg cá cái dùng 80-100mg LHRH-a +4-5mgDOM. Liều dùng cá đực bằng 1/3 liều dùng cá cái.- Hoặc dùng 30-50kg LRH + 5 mg DOM cho 1 kg cá đực.4.3.3.Cách tiêmĐể kích thích cho cá sinh sản tốt, ngườ ta thường tiêm 2 liều: liều sơ bộ và liều quyết định. Lượng thuốc sơ bộ bằng 1/3 tổng liều lượng sử dụng. Giữa lần tiêm liều sơ bộ và liều quyết định phải cách nhau từ 5-6 tiếng dồng hồ. Cá cái sẽ rụng trứng sau 8-9 tiếng khi tiêm liều quyết định.Vị trí tiêm tốt nhất là cơ lưng hoặc xoang bụng (qua phần thịt ở gốc vi ngực). Sau khi tiêm thuốc cho cá xong, nên cho chúng vào bể xi măng (có mực nước khoảng từ 15-20 cm) để dễ thao tác trong việc lấy trứng và thụ tinh.5.KỸ THUẬT THỤ TINH NHÂN TẠOQúa trình thụ tinh nhân tạo được thực hiện theo trình tự: lấy trứng cá cái - mổ lấy tinh dịch cá đực - cho thụ tinh - ấp trứng.5.1.Lấy trứng cá cái.Khai phát hiện cá cái bắt ầu rụng trứng hàng loạt thì bắt nó lên, dùng khăn khô và mềm lau sạch phần bụng và lỗ sinh dục. Giữ cho cá chúc đuôi xuống thấp, vuốt nhẹ bụng cá để cho trứng chảy vào cái tô hay cái chậu sạch.5.2. Mổ lấy tinh dịch cá đựcĐối với cá trê không thể thu tinh dịch bằng phương pháp vuốt bụng hoặc dùng bơm tiêm, mà phải mổ mới lấy được tinh dịch. Dùng dao mổ bụng cá để lấy 2 buồng tinh. Mỗi buồng tinh có kích cỡ khoảng 0,5kg., đủ để gieo với một lit trứng. Sau khi lấy tinh xong, cho buồng tinh vào một cái tô rồi dùng kéo nhắp cho tinh dịch chảy ra, sau đó thêm một ít nước muối sinh lý.Lưu ý: Tỷ lê cá đực và cá cái đưa vào sinh sản là 1,5-2kg cá đực/4-5kg cá cái. Khi mổ lấy buồng tinh phải khâu bụng cá lại kỹ càng và tiêm kháng sinh cho nó, sau đó cho vào bể chăm sóc trong khoảng thời gian 10 ngày. Trong thời gian này cần phải tiêm kháng sinh cho cá từ 2 – 3 lần. Khi vết thương lành hẳn thì mới cho cá vào ao nuôi vỗ tiếp. Khoảng 6 tháng sau thì cá sẽ thành thục trở lại.5.3.Trứng cho thụ tinhĐổ tinh dịch của cá đực vào chậu trứng cho thêm nước sạch vào (300ml nước/1lit trứng), sau đó dùng lông gà khuấy đều từ 2-3 phút. Chắt bỏ nước trong chậu trứng ra và thêm nước sạch vào, tiếp tục dùng lông gà khuấy đều để rửa sạch trứng, sau đó lại đổ nước ra. Thực hiện khoảng 2 lần, khi trứng đã sạch thì đưa vào ấp.6.Ấp trứng6.1BÌNH WEYS DÙNG ĐỂ ẤP TRỨNG- Trước khi ấp trứng bằng hệ thống bình weys cần khử dính, có rất nhiều chách khư dính như:+ Dùng dung dịch tanin với nồng độ 5-10ppm, khi tính dính của trứng đã hết rồi mới đem đi hấp.+ Có thể dùng theo phương pháp Woynarowich gồm 4g muối ăn + 2,5-4,0g ure nguyên chất+ khử dính bằng nước quả dứa, khi ép dứa lấy nước cốt thì tanin pha loãng ra với nồng độ là 2 - 5% (mỗi lit dung dịch khử dính gồm 20-50ml nước cốt tương ứng với 950-980ml nước sạch) và tỉ lệ thể tích của dung dịch khử dính và thể tích trứng được xử lý khoáng 1:3. Lúc đầu phai rót vào chậu trứng một lượng dung dịch khử dính bằng thể tích trứngCấu tạo: Bình weys bằng thủy tinh có dạng hình chai lật ngược có dung tích 7-15 lit. Trên miệng có máng để hướng ngoài. Giữa máng và bình có lưới mạng tràn để tránh trứng và cá bột thoát ra ngoài. Đáy bình có dạng hình phễu để tránh tạo góc chết làm trứng và cá bột lắng đọng chết. Đáy bình được liên kết với ống cấp nước, ở đây có gắp một val để điều chỉnh được lưu tốc dòng chảy.Vận hành: trước khi ấp trứng cần rửa sạch và kiểm tra lưới mạng tràn, vệ sinh dụng cụ ấp trứng bằng chlorin ngâm trong 48h. Khi vệ sinh xong ta mở van cấp nước vào 2/3 bình rồi khóa nước lại. Trứng được khử dính song ta đổ trứng vào bình rồi ở van điều chỉnh lưu tốc nước 2-3 lit/phut. Nguồn nước được cấp vào phãi đảm bảo các điều kiện như: pH từ 6,8-7, nhiệt độ từ 24-31oC, hàm lượng oxi hòa tan lớn hơn 4mg/l, nguồn nước phải sạch không co mầm bệnh và sinh vật gây hại trứng. Nước được cấp liên tục dâng lên ròi ra mạng tràn, qua máng nước thoát ra ngoài. Trứng được giữ lại trong bình bằng lưới mạng tràn tiếp tục phát triển và nở. khi trứng gần nở ta cung cấp nước khoảng 5-10 phút để trứng thiếu oxi, cá con hoạt động mạnh, vỏ trứng dễ vỡ ra và tạo cho trứng nở tất cả đồng loạt (liều lượng trứng ấp là 7000-8000 trứng/l). Khi trứng đã nở xong ta dùng ống xi phông hút cá con ra thau và chuyển sang bể dưỡng cá bột. Bể dưỡng cá bột có thể sử dụng bể ấp vòng trên đẻ dưỡng cá bột hoặc dùng bình weys lớn hơn để dưỡng.6.2BỂ ẤP VÒNG (không cần khư dính trứng)Cấu tạo: bể vòng có đường kính 3-4m, chiều cao 0,9-1m. Bể đươc xây chìm hay nổi tùy theo điều kiện địa hình cho phép xây dựng trong trại cá, thành bể dày 20cm, mặt trong tô trơn láng để tránh cọ sát trứng, ống cấp nước lấy từ tháp nước có đường kính 10-15cm, có val điều chỉnh lưu tốc nước. Nước được cấp vào bể bằng 6-8 vòi phun đặt theo tiếp tuyến quét sát đáy bể toàn bộ khối nước di chuyển vòng quanh không sinh ra góc chết. Đáy bể có hình lòng máng nông. Giữa bể có cống tràn nước. Cống này có những lỗ đừơng kính 3-4cm với độ caokhac1 nhau để có thể điều chỉnh mực nước trong bể.Vận hành: trước khi ấp trứng rửa sạch bể kiểm tra vòi phun và lưới mạng tràn để chắc chắn trứng và cá bột không thoat ra ngoài. Khi cho nước vào cần đảm bảo nguồn nước thích hợp về pH, nhiệt độ, oxi hòa tan…Tiếp theo cho nước vào đầy bể và điều chỉnh lưu tốc nước 0,1-0,15m/s rồi cho trứng vào bể. Nước vào bể qua một val cho trứng phát triển và nở. Khi mực nước trong bể được cấp liên tục cao hơn lỗ cống tràn thì nước tràn qua lỗ đó qu ống thoát ra ngoài, trứng và cá bột được giữ lại trong bể nhờ lưới mạng tràn. Trung bình một bể ấp vòng 3-4m3 có thể 2-4 triệu trứng. Trong quà trình ấp đến giai đoạn trứng nở, vỏ trứng sẽ làm tắt mạng tràn, nước sẽ không thoát được qua lưới mạng tràn, vì vậy nước sẽ dâng cao hơn lưới và chảy ra ngoài mang theo cả cá và trứng. Chính vì vậy giai đoạn này cần theo dõi và rửa mạng tràn thường xuyên. Hiện nay để tăng hiệu qua ấp của bể hoặc tiết kiệm nước người ta cung cấp oxi cho bể bằng các vòi thổi khí từ máy sục khí.6.3BỂ ẤP BĂNG XI MĂNG (không cần khử dính)- Diện tích từ 1-2m2, mực nước sâu từ 20-30cm, nhiệt độ nước phải ổn định từ 28-300C pH=7, nước phải trong sạch, không bị nhiễm bẩn hay phèn. Bể phải có xục khí để tạo ra dòng nước lưu thông liên tục vừa cung cấp oxi- Dùng giá thể là một vỉ lưới được nẹp bằng các thanh gỗ để nó căng ra. Cho vỉ lưới chìm trong bể ấp dùng lông gà quyệt trứng và rải thật đều, để trứng bám hết lên vỉ lưới, (thao tac rải phải thật nhanh tay). Sau khoảng 22-26h ấp thì trứng sẽ nở. Cá bột mới nở chui ra mắt lưới và tập trung dưới đáy, sau khi trứng nở được 3-4h, lấy vỉ lưới ra khỏi vỉ để tránh trường hợp trứng ung còn lại tên vỉ lưới bi phân hủy và làm ô nhiễm nước6.4CÁCH QUẢN LÝ KHI ẤP TRỨNG.- Thường xuyên kiểm tra chất lượng nước cấp- Kết hợp xục khí 24/24h để tăng cường việc cung cấp oxi.- Phải thường xuyên kiểm tra lưới mạng tràn, tránh trường hợp lưới mạng tràng bị nghẹt ( đối với hệ thống ấp bằng bình weys)- Khi cho trứng vào dụng cụ ấp, tắm trứng một lần bằng CuSO4 nông độ 0,5-1ppm để ngừa mầm bệnh